Ne değişti? Kimleri kapsıyor?
Resmî Gazete’de 15 Şubat 2025’te yayımlanan Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No: 582), 2025 yılı için önemli bir teknik ayarı devreye aldı: ilk üç geçici vergi döneminde enflasyon düzeltmesi zorunluluğu askıya alındı. Bu bir kaldırma değil, geçici bir ara. Yıl sonu kapanışlarında (2024 ve 2025) düzeltme şartı aynen duruyor.
Basitçe söyleyelim: Bilanço esasına göre defter tutan ve VUK’taki enflasyon eşiğini sağlayan mükellefler, 2025’in 1., 2. ve 3. geçici vergi beyannamelerinde enflasyon düzeltmesi yapmayacak. Geçici beyanlara bilanço ekleme zorunluluğu da bu dönemlerde yok. Ancak yıllık kapanışta, 2025 bilançosu mutlaka enflasyona göre düzeltilecek. Ayrıca, 2024 yıl sonu için de kapsamda olan herkes düzeltmeyi yapmak zorunda; 2024’te ara dönemlerde düzeltme yapılmamış olması bu yükümlülüğü ortadan kaldırmıyor.
Burada kritik bir istisna var: Faaliyeti yalnızca işlenmiş altın ve gümüşün sürekli alım-satımı ya da üretimi olanlar (kıymetli maden ve kuyum odaklı işletmeler) 2025’in tüm geçici vergi dönemlerinde düzeltmeye devam edecek. Yani sektörün doğasındaki yüksek fiyat oynaklığı nedeniyle bu işletmeler için ara dönem muafiyet yok.
Tebliğ, hem kurumlar vergisi mükelleflerini hem de bilanço esasına göre defter tutan gelir vergisi mükelleflerini ilgilendiriyor. Kapsamın esası yine VUK’taki enflasyon muhasebesi eşiklerine bağlı; tüketici fiyat endeksindeki artışın belirli sınırları aşması gerekiyor. Tebliğ yayımlandığı gün yürürlüğe girdiği için 2025 planlarını buna göre revize etmek şart.
Özetle tablo şöyle: 2025’te ara dönem iş yükü hafifliyor, ama yıl sonu kapanışlarında detaylı ve hatasız bir düzeltme işi mükellefleri bekliyor. Kıymetli madenler tarafı ise eski tempoda devam ediyor.
Şirketler için etkileri ve yapılacaklar
Geçici vergi dönemlerinde düzeltmenin askıya alınması, muhasebe ve vergi ekipleri için pratik rahatlık getiriyor. Beyan süreleri sıkışıkken karmaşık yeniden değerleme ve enflasyon farkı hesaplarını her çeyrekte yapmak zorunda kalmayacaklar. Fakat bu rahatlığın bir bedeli var: yıl sonunda tek seferde büyük bir düzeltme yükü birikecek.
İlk adım, 2025 boyunca ara dönemlerde “takip dosyası” mantığıyla enflasyon farklarını izlemek. Stoklar, maddi duran varlıklar, finansal borçlar, özkaynak kalemleri ve parasal/parasal olmayan unsurlar için ayrı çalışma kağıtları oluşturun. Böylece yıl sonunda toplu düzeltme yaparken veri avına çıkmak zorunda kalmazsınız.
İkinci adım, nakit akışını planlamak. Ara dönemlerde düzeltme yapılmadığı için vergi matrahı büyüyebilir veya küçülebilir; bu, geçici vergi ödemelerini etkiler. Yıl sonunda yapılacak düzeltme ise matrahı ters yönde oynatabilir. CFO’lar için mesaj net: vergi öncesi kar, vergi sonrası kar ve dağıtılabilir kar arasında yıl sonu sürprizlerine yer bırakmayın.
Üçüncü adım, kâr dağıtımı ve avans temettü planlarını gözden geçirmek. Enflasyon düzeltmesi sonrası özkaynak kalemleri değişebilir. Ara dönemde görünen kârı aynen yıl sonuna taşıyacağınızı varsaymayın. Özellikle grup içi temettü ve finansman sözleşmelerinde kâr hedefleri olan şirketler, sözleşmelerdeki finansal kısıtları (covenant) revize etmeyi düşünebilir.
Dördüncü adım, ERP ve muhasebe sistemlerini yıl sonu düzeltmesine hazır hale getirmek. Tek tuşla çalışacak bir enflasyon modülü yoksa, manuel çalışma kağıtlarıyla sistemden çıkarılacak raporların uyumunu test edin. Cari hesap yaşlandırmaları, stok devir hızları ve sabit kıymet envanterinin güncelliği yıl sonu doğruluğunu belirleyecek.
Beşinci adım, belge düzeni. Geçici vergi dönemlerinde beyannameye bilanço eklenmeyecek, evet. Ama yıl sonu için tüm destekleyici kayıtlar (stok sayımları, değerleme notları, yöntem seçimleri, kurulan varsayımlar) hazır olmalı. Vergi incelemelerinde “ara dönem takip dosyaları” hayat kurtarır.
Kıymetli madenlerle uğraşan şirketler için not: Sizde hiçbir şey değişmiyor. 2025’in ilk üç geçici vergi döneminde de düzeltme yapmak zorundasınız. Fiyat dalgalanması yüksek olduğu için ara dönem düzeltmesinin vergi matrahını daha gerçekçi tuttuğu düşünülüyor. Dolayısıyla, işlem hacmi yüksek kuyum ve rafineri tarafında dönemsel değerleme süreçlerini aksatmayın.
Uygulamada sık sorulan birkaç konuya kısa yanıt:
- Kimler muaf? 2025’in 1, 2 ve 3. geçici vergi dönemlerinde, VUK kapsamındaki enflasyon muhasebesi şartlarını sağlayıp bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerin büyük bölümü. Ancak kıymetli maden istisnası var.
- Ne zamana kadar? Askı sadece ilk üç geçici dönem için. Yıl sonu 2025 finansalları enflasyona göre düzeltilecek. Ayrıca 2024 yıl sonu düzeltmesi de zorunlu.
- Belgeler? Geçici beyanlarda bilanço eki aranmayacak. Yıllık kapanışta, düzeltme sonrası tablolar ve çalışma kağıtları hazır olmalı.
- Eşikler değişti mi? Tebliğ askıya alma mekanizmasını getiriyor; enflasyon muhasebesinin temel eşikleri ve yöntemi VUK çerçevesinde aynı zeminde.
- Finansal raporlama etkisi? TMS/BOBİ FRS’ye göre raporlama yapanlarda, vergi amaçlı VUK düzeltmesi ile finansal raporlama amaçlı düzeltmelerin zamanlaması farklı olabilir. Ertelenmiş vergi hesapları buna göre güncellenmeli.
Bir örnekle netleştirelim. Stok ağırlığı yüksek bir üretici düşünün. 2025’in ilk üç çeyreğinde enflasyon düzeltmesi yapmadığı için stoklar defterde daha düşük görünebilir, maliyetler tarihsel değerlerle ilerler. Bu tablo, ara dönem kârlılığını şişirebilir ve daha yüksek geçici vergi ödemesine yol açabilir. Yıl sonunda tek seferde yapılacak düzeltme ise hem stok değerini hem de maliyetleri güncelleyeceği için kârı aşağı çekebilir. Nakit akış planını bu dalgayı yutacak şekilde kurmak gerekir.
Teminat ve sözleşme boyutu da kritik. Banka kredi sözleşmelerinde net kâr, FAVÖK, borç/özkaynak gibi göstergeler için kısıtlar varsa, yıl sonundaki düzeltme bu oranları etkileyebilir. Bankayla iletişimi ara dönemde kurmak, yıl sonu sürprizlerini azaltır.
Grup şirketleri açısından, transfer fiyatlandırması dosyalarında dönemsel kârlılık analizleri yapılıyorsa, yıl sonu düzeltmesini modele şimdiden dahil edin. Aksi halde, dağıtım şirketinin “hedef marj”ına ara dönemde ulaştınız sanırken, yıl sonu düzeltmesi marjı aşağı çekebilir.
Zamanlama cephesine bakalım. Tebliğ 15 Şubat 2025’te yayımlandı ve aynı gün yürürlüğe girdi. Yani 2025/1. geçici vergi beyannamesi daha verilmeden çerçeve netleşti. Bu iyi haber; çünkü şirketler ara dönem süreçlerini sadeleştirip yıl sonu için kaynak planlayabilecek. Yine de, 2024 yıl sonu enflasyon düzeltmesinin eksiksiz yapıldığından emin olmadan 2025’e temiz bir başlangıç yapmak zor.
Teknik uygulamada yöntem seçimi (maliyet akış varsayımları, parasal/parasal olmayan ayrımı, finansman giderlerinin sınıflandırılması) hataya açık. Bu yüzden, yıl başında politika notu yazıp tüm gruba aynı yöntemleri uygulatmak en sağlıklısı. Bağımsız denetim kapsamındaysanız, denetçiyle erkenden mutabakat sağlayın; son çeyreğe sıkışan düzeltmeler hem hata riskini hem de maliyeti artırıyor.
Son bir uyarı: Askı, vergi riskini sıfırlamıyor. Ara dönemde daha yüksek vergi ödemiş olabilirsiniz; yıl sonunda düzeltme sonrasında iade veya mahsup ihtiyacı doğabilir. Tersi de mümkün. Bu nedenle, geçici vergi dönemlerinden itibaren “simülasyon” dosyası tutup yıl sonu muhtemel sonucu tahmin etmek, nakit ve temettü kararlarını daha isabetli kılar.
Özet mesaj net: Ara dönemler için bürokrasi azaldı, ama yıl sonu sorumluluğu büyüdü. Kapsamdaki herkes 2024 kapanışını doğru yapacak, 2025’te de yıl sonu düzeltmesine eksiksiz hazırlanacak. Kıymetli maden işletmeleri ise aynı tempoda devam edecek. Kurallar belli; şimdi sıra yöntemi tutarlı uygulamakta.
